NASIL OKUMALI? (1)

      NASIL OKUMALI? (1)

Okumak, gördüklerinden, duyduklarından ve yaşadıklarından anlam çıkarmaktır. Bizde ise okumak deyince herkesin aklına “harfi harfe çatmak” gelir. İşte bu yüzden harfi harfe çatabilen herkese iyi birer “okur” gözüyle bakarız.

Okuma yazma bilmeyen kişilere göre okuma yazma bilenler epeyce artıdadır. Parayı bilir, kabaca hesap çıkarabilir, gittiği yerde tuvaleti, oteli, danışmayı bilebilir. El yordamı ile de olsa bindiği otobüsün nereye gittiğini fark edebilir. Bu kişiler ötekiler kadar kolay kandırılamazlar. Ama ancak o kadar. Daha fazlasına akıllarının ereceği kuşkuludur.

Okuma yazma bilen herkesi okur saydığımız için herkesin bir söyleyişte söylenenleri kaptığını, hangi konuda olursa olsun yazılanları şıp diye anlayıverdiklerini düşünüyoruz. Ne gaflet, ne gaflet!...

Üç beş yüz sözcükle konuşan bir kişi ancak ilkokul 2.-3. sınıflar için yazılan metinleri okuyup anlayabilir. Ayrıca okurken sık sık sayfanın başında söz edilenle sonunda söz edilen şeyler arasındaki ilişkiyi gözden kaçırır. Cümlelerin birbirleriyle olan derinliğine ve genişliğine olan anlam ilişkisini kavrayamaz. Bu insanların okuyuşu taşlı, dönemeçli, inişli yokuşlu, dar bir dağ yolunda araç kullanmak gibidir. Sık sık cangılda yolunu kaybetmiş gibi olur. Önünü ardını sağını solunu göremeyenler gibi düşüncelerdeki düzeni ve ilişkiyi yitirir.

Günlük dilde bile sözcükler, ilişki kurdukları sözcüklere, cümlede kullanıldıkları yere göre yeni yeni anlamlar kazanırlar. Ayrıca her sözcük kullanım sıklığına göre birçok anlam taşır. Bu anlamları birey ancak metin içinde görerek, çözümlemeler yaparak öğrenir. Sözcüklerin sözlük anlamlarını bilseniz bile yazarın kullandığı özel anlamı kavrayıncaya kadar epey bir zaman dilimi geçer. İşte o arada beyin başka şeylere dalarak düşünce akışını bozar.

Yani okumayı sürekli yapmayanlar için bir metin okumak, bilmedikleri bir kentte dolaşmak gibidir.

Artık ilköğretim birinci kademedeki okumalar üzerine pek hayal kuramıyoruz. Onların vatandaşlık için gerekli olan temel bilgileri bilmeleri yeterlidir. Ama ortaokuldan liseye doğru okumakla ilgili temel bilgilerin özümsenmesi gerektiğini düşünüyoruz. Bu yazının amacı da okumakla ilgili bazı ipuçları vermektir.

Hüseyin DENİZ

-SÜRECEK-